Chwalenie dzieci to temat, który potrafi wywołać mnóstwo emocji wśród rodziców. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak chwalić, by naprawdę wspierać rozwój dziecka, a nie zaszkodzić? W codziennym życiu często słyszymy pochwały w stylu „Jesteś taka piękna” czy „Jesteś taki mądry”, ale czy te słowa rzeczywiście budują w dziecku zdrową samoocenę? Przyjrzyjmy się temu bliżej – może to, co wydaje się proste i naturalne, ma głębszy wpływ na naszych najmłodszych, niż się nam wydaje

Rodzice mówią „Jesteś taka piękna”, „jesteś taki mądry, fajny”. Tak skonstruowane pochwały paradoksalnie wcale nie budują silnego poczucia własnej wartości u dzieci, ponieważ są …ocenami.

Z takich pochwał dzieci mogą czerpać radość, ale niestety, często są one bardziej ocenami niż prawdziwym wsparciem. A to różnica, która ma znaczenie. Takie ogólne pochwały mogą sprawić, że dziecko będzie szukać aprobaty na zewnątrz, zamiast wierzyć w siebie.

Niesamowicie istotne badanie pod koniec lat 90 XXw. przeprowadziła Carol Dweck, profesor psychologii na Uniwersytecie Stanforda. Okazało się, że dzieci, które były chwalone za wysiłek, a nie za inteligencję, chętniej podejmowały trudniejsze zadania i mniej bały się porażki. Czy to nie genialne? Skupianie się na wysiłku pomaga dziecku rozwijać tzw. „nastawienie na rozwój” (growth mindset), co oznacza, że wierzy ono, że może się uczyć i rozwijać dzięki pracy.

Więc jak chwalić mądrze? Najlepiej, żeby pochwały były konkretne i skupiały się na procesie, a nie tylko na wyniku końcowym. Zamiast mówić „świetnie”, lepiej powiedzieć: „Podoba mi się, jak starannie pokolorowałeś ten rysunek”. To pozwala dziecku zrozumieć, co dokładnie zrobiło dobrze i co może powtórzyć w przyszłości.

Mądre chwalenie to też skupienie na wysiłku, a nie tylko na rezultacie. Możesz powiedzieć: „Widziałam, jak ciężko pracowałeś nad tym zadaniem” – to podkreśla, jak ważne są praca i zaangażowanie, a nie tylko końcowy wynik. Dzieci, które słyszą takie pochwały, zaczynają wierzyć, że ich zdolności mogą się rozwijać dzięki pracy, a to ogromnie ważne!

Unikaj też oceniania i porównywania dziecka do innych. Zamiast mówić „Jesteś najlepszy w klasie”, co może wywoływać niepotrzebną rywalizację i stres, lepiej skupić się na indywidualnych osiągnięciach dziecka. Na przykład, „Widzę, że zrobiłeś ogromne postępy w tym, jak piszesz – świetna robota!”. To buduje zdrowe poczucie własnej wartości.

Chwalenie jest naprawdę ważne, bo nie tylko buduje samoocenę dziecka, ale też jego wewnętrzną motywację. Dzieci, które są mądrze chwalone, uczą się, że ich wysiłki są doceniane, co zachęca je do dalszej pracy i rozwoju.

Jak wprowadzić mądre chwalenie na co dzień?

Bądź konkretny

Zamiast ogólnikowych pochwał, skup się na szczegółach. Zauważaj konkretne działania i starania dziecka. Na przykład: „Długo pracowałeś nad tym rysunkiem i użyłaś wielu kolorów!”

Skup się na wysiłku, nie na rezultatach

Chwal dziecko za jego pracę, zaangażowanie i wytrwałość, a nie tylko za końcowy wynik. „Dużo się uczyłeś, żeby dobrze zdać ten test”

Używaj pochwał procesowych

Podkreślaj strategie, które dziecko zastosowało, aby osiągnąć sukces. Na przykład: „Jestem pod wrażeniem, jak skupiłeś się na tym trudnym zadaniu. Widziałam, jak próbowałeś różnych sposobów, aby znaleźć rozwiązanie, i nie poddałeś się, nawet gdy było trudno. Świetna robota!”

Okaż zainteresowanie

Zamiast tylko chwalić, zapytaj: „A ty jesteś zadowolony?” albo „Nad którym elementem najdłużej pracowałeś?”. To pokazuje dziecku, że naprawdę interesujesz się jego pracą i że jego własna ocena jest ważna.

Chwal tu i teraz

Staraj się chwalić dziecko od razu po zachowaniu, które chcesz wzmocnić i docenić.

A czego unikać?

Nie oceniaj

Unikaj ogólników typu „Pięknie rysujesz” czy „Jesteś fajny”, bo to nie daje dziecku żadnej informacji zwrotnej.

Nie krytykuj przy okazji chwalenia

Zamiast mówić „No w końcu się postarałeś”, skup się tylko na pozytywach.

Nie dodawaj presji

Zamiast „Zawsze jesteś najlepszy w bieganiu!”, co może wywołać stres, skup się na wysiłku.

Nie bądź nieszczera/y

Dzieci doskonale wyczuwają, kiedy pochwała jest tylko frazesem.

Nie porównuj do innych

Zamiast mówić „Pięknie rysujesz, choć Hania to dopiero jest artystka!”, skup się na indywidualnych osiągnięciach dziecka.

Dlaczego warto chwalić?

• mądra pochwała buduje pozytywną samoocenę
• dziecko, które wierzy w swoje możliwości, jest bardziej skłonne podejmować wyzwania i nie boi się porażki. pokazuje jakie zachowania są przyjętą normą,
• pochwała wzmacnia pożądane zachowania i jest najlepszą motywacją do nauki czegoś nowego.
• I najważniejsze – buduje silną więź emocjonalną między Tobą a dzieckiem.